Ers iddynt ddod yn boblogaidd yn y 60au, mae plastigau wedi dod yn rhan anatod o’n bywyd, o becynnau bwyd i’n dillad. Serch ymdrech rhaglenni megis Blue Planet ac ymgyrchu, mae COVID-19 wedi cyflymu effaith niweidiol microplastigau ar ein hamgylchedd a’n bioamrywiaeth. Mae lluniau brawychus o wylannod môr a’u traed yn sownd mewn masgiau un defnydd yn atgyfnerthu’r annogaeth i ddefnyddio masgiau aml-ddefnydd yn lle. Fodd bynnag, be sy’n fy mhoeni yw’r dyfodol, gyda nifer o rhwystrau ar y ffordd i fyd di-blastig. 

Fy mhryder cyntaf yw Act y Farchnad Fewnol. Fel mae nifer ohonoch yn gwybod, mae’r Act yn cynnig sut fydd Llywodraeth y DU yn hwyluso masnach o fewn y DU wedi Brecit. Y rhan fwyaf ddadleuol o’r Act yw sut mae’n cynnig ble dylai pwerau a roedd yn cael eu dal gan yr UE fynd wedi Brexit. Mae’r Act yn cynnig dylai Llywodraeth y DU gallu wario mewn meysydd datganoledig, yn ogystal a diddymu safonau bwyd ac amgylcheddol  wedi’i gosod yng Nghymru i rannau eraill o’r DU, gan greu ras i’r gwaelod. Golygai hyn petai Cymru yn gwahardd plastigau un-defnydd er mwyn ceisio lleihau gwastraff plastig, buasai cynnyrch o rannau arall o’r DU yn gallu cael eu gwerthu yma. Cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ym Mawrth 2020 mai eu bwriad oedd gwahardd plastigau un-defnydd gan gynnwys gwellt a buds cotwm, gan rhyddhau ymgynghoriad mewn i’r mater y Gorffenaf hwnnw.  

Er fod hwn yn gam allweddol i ddod yn Gymru di-blastig, ni allwn adael ein gwaith caled gael ei ddad-wneud gan Act y Farchnad Fewnol. Mae rhaid i ni frwydro ei effeithiau cyhyd a gallwn ni, neu deith ddiwedd farwol ar ddatganoli a’r amgylchedd. 

 Yn ogystal a Act y Farchnad Fewnol, mae amgenion hygyrch i blastig yn broblem enfawr sy’n rhwystr posib i Gymru di-blastig. Mae plastigau yn un o’r materion taclon ni fel Senedd Ieuenctid Cymru, ac edrychon ni mewn i hygyrchedd i amgenion di-blastig i bobl ifanc. Ar yr hyn o bryd, mae nifer o amgenion i gynnyrch plastig rydym yn defnyddio, ond yn aml mae rhain yn llawer dwy drud na’u cyfatebion plastig. Mae ymchwil gan Ysgol Becynnu Prifysgol Talaith Michigan yn dangos bod newid i amgenion di-blastig ynn gallu codi costau trafnidiaeth gan hyd at bum gwaith. Heb os nac oni bai, bydd hyn yn gwneud cynnyrch yn fwy drud a anhygyrch i bobl ifanc. Pan mi fyddwn ni yn newid i amgenion di-blastig, mae’n rhaid sicrhau bod y dewisiadau cywir yn cael eu gwneud o ran defnydd, fel nad ydy’r cost yn rhy uchel i bobl ifanc fod yn ddi-blastig. 

      Yn olaf, mae ein hymdrechion i leihau llygredd yn cael eu difordi gan ymdrech gwarthus llywodraeth y DU i ddiddymu democratiaeth. Bydd eu gweithredoedd yn gallu newid y byd o fod mewn argyfwng COVID i argyfwng plastigau. Yn y cyfamser, cysylltwch a’ch AS-dangoswch i nhw yr effaith difrifol mae’r Act yma yn gallu cael ar ein hamgylchedd.